Bezinningsbureau over JES! Towards a Joint Effort Society

Destruction phaseThe vision of a community that is capable of creating solutions together can be referred to as governance capacity. When a region, municipality or other group of people has such a capacity and continuously uses and applies it, it becomes a joint effort society (JES). Its’ attractiveness lies in the characteristic that everybody wins compared to the situation they are in now.’
p. 150

JES! Towards a Joint Effort Society is een eye-opener. Het boek omvat een oproep om gezamenlijk de stap te zetten naar een spirituele revolutie. Daarvoor is de tijd, aldus de auteurs, meer dan rijp. Het boek is dan ook niet alleen maar informatief van aard. Het streeft bewust een doel na. Het wil een bewustzijn wakker roepen en een beweging in gang zetten van mensen die gezamenlijk toewerken naar een wereld waarin minder ongelijkheid, onrecht en armoede heerst en zorgvuldiger met de natuur wordt omgegaan.

Voor Het Bezinningsbureau door Hanneke Arts-Honselaar

Hiertoe ontwikkelen de auteurs een ander maatschappelijk en politiek handelingsmodel dat individuen, organisaties, gemeenschappen en samenlevingen kunnen toepassen bij het maken van afwegingen, het nemen van beslissingen en bij hun handelen. Zo willen de auteurs met hun boek een bijdrage leveren aan een spirituele en morele revolutie. Een revolutie die zij als een natuurlijk vervolg zien op het materialisme dat de afgelopen tweehonderdvijftig jaar heeft gedomineerd. Zij nodigen de lezers dan ook van harte uit zich te laten inspireren door hun boek en erover van gedachten te wisselen hopend daarmee een dialoog op gang te brengen.

Rhizome
De auteurs karakteriseren hun boek als een wortelstok van zich vertakkende woorden en concepten die erop gericht zijn een intuïtie in de lezer wakker te roepen over een richting die mensen en de samenleving ook zou kunnen kiezen. Hiertoe introduceert het boek de theorie van de ecolutie. Deze theorie bestaat uit een methode en dynamische gereedschappen die de verandering naar een rechtvaardiger en duurzamer samenleving mogelijk maken, zowel op individueel als op collectief niveau. Alles begint bij het bewustzijn van de noodzaak van verandering en het ontwikkelen van een visie op de richting waarin het individu of een specifieke gemeenschap zich wil bewegen.

Economie terug naar de plaats waar zij hoort
Tegenover de neoklassieke economische basisprincipes (Adam Smith, c.s.) plaatsen de auteurs een andere set van aannames, de theorie van de ecolutie. Deze theorie combineert het inzicht in de tekortkomingen van de neoklassieke economische benaderingen en de inzichten van de sociale psychologie van Morton Deutsch tot vijf basisprincipes:

  • De economie is ingebed in de ecologie;
  • Mensen hebben zowel rationele als irrationele voorkeuren;
  • Individuen en bedrijven zijn niet één-dimensionaal gericht op winst, maar zij willen ook waarde toevoegen aan de ontwikkeling van de omgeving en aan sociale ontwikkeling. Zij delen hun ups en downs met de lokale gemeenschap en de samenleving in zijn geheel;
  • Mensen handelen zoals de meerderheid handelt vanwege een gebrek aan informatie;
  • Individuen en bedrijven werken met elkaar samen op basis van eigenbelang. Samenwerken geeft daarbij een beter resultaat dan rivaliteit en competitie.

Op grond van deze basisprincipes wordt de economie terug verwezen naar de plaats waar deze hoort: ingebed in en ten dienste van sociale, ecologische en psychologische behoeften. Zo opgevat vertoont de Joint Effort Society (JES!) drie lagen: een natuurlijke ontwikkeling; een voortgaande overgang naar een andere (betere) situatie en een verkenning van de toekomst. Alle drie de lagen zijn dynamisch, voortdurend in beweging en in ontwikkeling en gericht op het realiseren van een hoger ecologisch, socio-cultureel, economisch en psychologisch niveau.

Ecolutie als katalysator voor creativiteit
Maar hoe dit hogere niveau te bereiken? De auteurs betogen dat hiervoor een proces van deconstructie noodzakelijk is. Deconstructie kan gezien worden als het doelbewust verstoren van de bestaande systemen met als doel ruimte te scheppen voor innovatie. Zo leidt deconstructie tot een chaos waarin ruimte ontstaat voor creativiteit en verandering. Ecolutie vormt voor deze verandering de katalysator. Het omvat de creatieve destructie van houdingen, technologieën, instituties, besluitvorming, procedures, protocollen en gewoontes die vanzelfsprekend worden geacht en in plaats van een zegen tot een last zijn geworden voor individuen en gemeenschappen (destructie-fase). Ecolutie baant zo de weg voor iets geheel nieuws (deconstructie-fase) en is een bewuste actie tot verbetering en vernieuwing (constructie-fase).

Een matrix om de groei naar een JES! te ondersteunen
Om te voorkomen dat constructieve ontwikkelingen omslaan in destructiviteit en om een destructief proces zo te ondersteunen dat het zich kan ontwikkelen tot een constructief geheel hebben de auteurs de ideeën, concepten en theorieën ondergebracht in een handige matrix.

De horizontale as van deze matrix (X) omvat de drie fasen van ontwikkeling (destructie, deconstructie, constructie) zoals hierboven beschreven.
De verticale as (Y) omvat drie clusters van mogelijke oplossingen die een JES! kunnen bevorderen: Verandering van gedrag van individuen en/of organisaties; technologische en/of institutionele innovatie; nieuwe methoden van besluitvorming.

Om met de matrix aan de slag te gaan wordt de lezer uitgenodigd aan de hand van een bepaald concept te reflecteren op de negen posities in de matrix. Concepten die in aanmerking komen voor een dergelijk reflectief proces dienen echter aan een zevental criteria te voldoen om daadwerkelijk verder te helpen op weg naar een JES! Deze zeven criteria worden in het boek beschreven.

Competitie of samenwerking
Veranderingen die op de X en de Y-as kunnen plaatsvinden hangen samen met en worden beïnvloed door de wijze waarop een samenleving (maar ook een individu) zichzelf verstaat. Een samenleving die aan het competitie-model de voorkeur geeft waardeert excellentie en efficiency en stelt regels en voorschriften op die de bewegingsruimte van individuen inperken, armoede veroorzaken en roofbouw pleegt op natuurlijke hulpbronnen. Een dergelijke samenleving beweegt zich af van een JES! Een samenleving die de voorkeur geeft aan samenwerking is gebaseerd op onderling delen en voortschrijdend inzicht. Burgerlijke vrijheden en innovatie ondersteunen actief en productief burgerschap en leiden tot een betekenisvol bestaan voor ieder individu. Een dergelijke samenleving bevordert een JES!

Oefening van bewustzijn
Met het concept ecolutie willen de auteurs de lezer inspireren en versleten paradigma’s, zoals ‘duurzaamheid’ vervangen. Zij merken daarbij op dat ecolutie breder is dan deze begrippen omdat zij het heden, de verandering en de toekomst insluit. En anders dan het woord ‘duurzaam’ is ecolutie niet dubbelzinnig. Alles vergaat immers, en wat het meest duurzaam is, platics, vormen juist een deel van het probleem dat de adepten van duurzaamheid willen oplossen, aldus de auteurs. Daarbij komt dat ‘ecolutie’ niet wordt begrensd door een strikte definitie. Het is gebaseerd op de volgende vier sleutelelementen:

  • Economie, ecologie en samenleving zijn gelijkwaardig
  • Iedere samenleving, gemeenschap, organisatie, groep of individu kan ecolutie toepassen
  • Verandering is voortgaand, altijd en overal
  • Het doel is voortdurende vooruitgang in de richting van een ander (hoger) niveau van ontwikkeling

Ecolutie vormt een oefening in het bewustzijn dat we ervoor kunnen kiezen onszelf te ontwikkelen in een richting die een rechtvaardiger samenleving mogelijk maakt. Een wereld waarin people, planet en profit met elkaar in evenwicht zijn. De auteurs doen dan ook het voorstel niet langer te spreken over ‘groei’ maar over ‘vooruitgang’. Te snelle groei van het één hoeft immers nog geen vooruitgang te betekenen voor het andere. In het woord ‘vooruitgang’ zit steeds al een kritische factor. Is de groei écht vooruitgang op alle gebieden? Door in te gaan zien dat er een relatie bestaat tussen specifiek gedrag en het grotere geheel (structuur) waar dit gedrag effect op heeft kunnen we de wederkerigheid van alles gaan begrijpen. Het is deze wederkerigheid, deze onderlinge samenhang, die het eigenlijke model vormt van alle leven op aarde.

De drie clusters op de Y-as van de matrix die oplossingen kunnen aandragen voor de groei naar een Joint Effort Society worden in het verdere verloop van het boek uitgediept waarna wordt ingegaan op het daadwerkelijk functioneren van de theorie in de concrete praktijk. De drie clusters worden daarbij beschouwd als drie raderen die in elkaar grijpen en waarmee verandering in gang kan worden gezet. Hoofdstuk 6 van het boek gaat nader in op de kansen die veranderingen in methoden van besluitvorming bieden op weg naar een JES! Hoofdstuk 7 doet hetzelfde rond gedrag en hoofdstuk 8 rond technologische en institutionele innovatie. Hoofdstuk 9 gaat in op het functioneren van de theorie in de concrete praktijk.

Werkplaats Ecolutie?
JES! Towards a Joint Effort Society is geen gemakkelijk boek. Herlezend en herschrijvend dringt de veelzijdigheid van ecolutie langzaam dieper tot mij door. Het besef groeit daarbij dat het boek eigenlijk gedaan wil worden en – zoals iedere spiritualiteit – vraagt om volgehouden inoefening. Dialoog en kleinschalig experiment, individueel of in kleine kring (bijvoorbeeld in een Werkplaats Ecolutie), kunnen daarbij mijns inziens helpen om de theorie in de praktijk te leren toepassen en het creatieve proces dat met ecolutie gegeven is te voeden en te ondersteunen.

Geplaatst op 14 juni 2014 op de website www.bezinningsbureau.nl

Klik hier voor een preview van JES! Towards a Joint Effort Society

Bestel JES! Towards a Joint Effort Society

Categories:
Recensies